De tweestrijd

‘If we don’t end war, war will end us’. Dit waren de wijze woorden van H.G. Wells. De schade en kosten van een oorlog zijn enorm, maar hoe groot de immateriële nasleep van een oorlog kan zijn wordt duidelijk in het boek ‘De Tweeling’ van Tessa de Loo.

In deze roman uit 1993 staan de tweelingzussen Lotte en Anna centraal. Zij worden geboren in Duitsland in de jaren 20, maar na het overlijden van hun ouders wordt Lotte ondergebracht bij een Nederlands gezin. Anna blijft in Duitsland bij haar oom wonen, waar ze de Tweede Wereldoorlog meemaakt. Aan het einde van hun levens treffen ze elkaar bij toeval in een verzorgingstehuis, na elkaar jaren niet gezien of gesproken hebben. Wanneer ze met elkaar aan de praat raken wordt duidelijk hoe lang een oorlog daadwerkelijk duurt.

Wat meteen opvalt bij het lezen van boek is dat het verhaal achteraf verteld wordt. Het boek opent met de passage waarin Anna en Lotte, oud en versleten, elkaar na jaren weer treffen in een verzorgingstehuis. Vervolgens blikken beide terug op hun leven. De structuur van het boek is hierdoor opmerkelijk. De verhaallijnen van Anna en Lotte worden door elkaar heen verteld. Regelmatig worden er snelle sprongen tussen hun verhalen gemaakt. Dit houdt het boek interessant en als lezer blijf je oplettend. Echter, soms zorgt dit ook voor verwarring en doet de opbouw slordig aan. Door de vele personages en tijdsprongen is het van belang om als lezer alert te blijven om het verhaal te kunnen volgen. Verder zijn er ook een aantal stukken waarin er sterk uitgeweid wordt, maar deze details zijn niet van belang voor de grote lijn. Deze stukken geven echter wel ruimte aan de lezer om een helder beeld te vormen van de situatie waarin de zussen zich bevinden.

Ondanks deze uitbreidingen leest het boek gemakkelijk weg. Dit komt vooral door de krachtige stijl die de Loo gebruikt in het boek. Er wordt afgewisseld tussen korte en lange zinnen, waardoor het lezen boeiend en gemakkelijk is. Het taalgebruik is direct, maar daarom niet minder interessant. Het is duidelijk en begrijpbaar en de emoties komen goed naar voren in de zinnen. De Loo gebruikt een effectieve opbouw van taalgebruik waarmee ze de lezer langzaam het boek intrekt. Wel had er wat meer regelmaat in de hoofdstukken gebracht kunnen worden. Na een hoofdstuk van een paar pagina’s volgt een hoofdstuk van tientallen bladzijden. Dit had best wat beter verveeld kunnen worden.

In het boek staan twee partijen tegenover elkaar in de vorm van twee oude dames: Nederland en Duitsland in de oorlog. Opvallend is de sympathie die de Loo geeft aan Anna, die aan de Duitse kant staat in de oorlog. Er heerst nog altijd een Anti-Duits gevoel onder sommige Nederlanders. Het verhaal van Anna wordt verteld op een manier die ervoor zorgt dat je gaat meeleven met haar en begrip krijgt voor de situatie waarin zij zich bevindt. Tessa de Loo wilde met het boek de Anti-Duitse gevoelens wegnemen onder de Nederlanders. Want het verhaal van Anna is er maar een van velen. Het lukt de Loo om deze gevoelens weg te nemen en je krijgt begrip voor de situatie waarin Anna zich bevindt. Dit zorgt er echter wel voor dat het verhaal van Lotte minder interessant wordt. Lotte wordt bij een communistisch Nederlands gezin ondergebracht. In het boek komt dat echter nauwelijks naar voren. Een gemiste kans om de overeenkomsten en verschillen tussen het fascisme en het communisme te bekijken en uit te werken.

Al met al is De Tweeling een interessant boek met duidelijke maatschappelijke thema’s die je aan het denken zetten. Deze geslaagde roman schetst een mooi beeld van de situatie waarin veel Duitsers zich bevonden tijdens de oorlog. Hoewel het verhaal van Anna boeiender is dan die van Lotte geeft deze tweestrijd een goede weergave van de onderlinge strijd die ook jaren na de oorlog nog voortduurt. De structuur doet hier en daar rommelig aan, maar dit is ondergeschikt aan de boodschap die het verhaal wil overbrengen. Een mooie schets van het nationalisme en het gevaar dat dit met zich meebrengt. Want als waar je voor leeft, niet gelijk is aan waarvoor je bereid bent te sterven, dan is er de noodzaak om een andere weg te kiezen in het leven. Een prachtige boodschap van een geslaagd boek.